Fantasma (14.09.2020) (← terug)
Fantasma
Fantasma of fantasiebeeld. Een fantasma onthult een tot dan toe nauwelijks erkende werkelijkheid waardoor, als door een overspringende vonk iemands leefwereld kortdurend verandert. Bijvoorbeeld plotseling het eigen overlijden zien, onverhoeds verliefdheid ervaren of onvoorzien een goddelijke stem horen.
Een baby kan zich in een spelletje Kiekeboe verliezen. Ontsnapt aan de werkelijkheid, is even in een schijnwereld. Flirtende jongvolwassenen waarbij de hand op een knie wordt gelegd…. Fantasiebeelden kunnen ook door flarden muziek, een kiekje of geuren worden opgeroepen. Kortdurende betoveringen, gedachtespinsels, waanvoorstellingen of hersenschimmen doen een vonk oplichten.
Fantasmatisch verwijst naar fantasierijke betrokkenheid van subject en object. Fantasma’s overvallen. Gedurende de gebedsdienst, al flanerend door de stad of tijdens het lezen van een roman. Behalve passief komen fantasma’s ook actief tot stand. Via de charismatische politicus met zijn gefantaseerde werkelijkheid, de begoochelende prediker over zijn hemelrijk, de utopie van de gezaghebbende ideoloog, de betoverende trickster en zo meer. Een gevoelig subject kan in het spel opgaan, zich erin verliezen, er zelfs aan onderdoor gaan.
Ons bewustzijn kent subliminale angsten en verlangens. Zij wachten op cognitieve manipulatie via de ontkenning van de werkelijkheid, leven in een gefantaseerde werkelijkheid of door de creatie van een onderbouwde fantasie. Dit leidt tot cognitieve dissonantie. Afstoting en aantrekking tussen object en subject doen een vonk ontstaan. Overspringend tussen de vergeelde foto, de magische duivel-uitdrijver etc. en fantasmatische schijnwerelden. Een sluimerende gedachte materialiseert zich in een ding waarin wij vervolgens geloven.
De betekenis van de fantasmatische ervaring voor kijker, beschouwer, lezer, luisteraar of gelovige is de afstand die iemand kan of soms moet nemen tot wie hij eigenlijk niet is. Illusie en werkelijkheid onderkennen – het fantasiebeeld breken – leidt tot zelfoverwinning en eventuele tot een catharsis. (ensie.nl)
(← terug)